Cảnh báo viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

Bé L.Vĩ L, sinh 02/2017 khám ngày 19/3/2022 (Địa chỉ: Kim Bảng, Hà Nam)

Trẻ xuất hiện tổn thương da 3 ngày trước khi đến khám tại phòng khám Da liễu Bệnh viện Nhi Trung ương. Ban đầu chỉ là vài đám đỏ da rải rác ở vùng mặt, sau đó thương tổn thấy ở nhiều vùng da khác như cổ tai, da sinh dục, kèm theo trẻ đau rát. Gia đình đã đưa trẻ khám ở y tế cơ sở, chẩn đoán trẻ mắc bệnh Zona, một số thuốc được dùng: Acyclovir bôi và uống, thương tổn không đỡ mà càng lan ra nhiều vùng da hơn, bố bệnh nhi cho biết gia đình có 2 bé nữa cũng bị bệnh tương tự.

Biểu hiện da của bé Lê Vĩ L. là bệnh Viêm da tiếp xúc do côn trùng hoặc tên gọi khác “Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang”.

1. Một số đặc điểm của kiến ba khoang

Loài côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc, có hai màu đỏ cam và đen, tạo thành các khoang đỏ cam và đen xen kẽ, hình dáng giống con kiến nên được gọi là kiến ba khoang, hoặc một số tên gọi khác trong dân gian: kiến lác, kiến cằm cặp, kiến cong đít…Loại kiến này thường sống ở ruộng lúa, vườn cây, cỏ mục, bãi rác, công trình xây dựng, chúng xuất hiện nhiều vào mùa mưa, mùa ẩm, chúng rất thích ánh sáng đèn ban đêm, đặc biệt bóng điện cao áp.

Kiến ba khoang gây bệnh cho người thông qua bám đậu vào khăn mặt, quần áo, giường chiếu chăn màn…hoặc chúng tiếp xúc trực tiếp vào da.

Hình ảnh Kiến ba khoang

2. Biểu hiện viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

Bệnh thường xuất hiện ở vùng hở như: mặt, cổ ngực, vai, gáy, tay chân, sau khoảng vài giờ tiếp xúc với kiến khoang. Mức độ bệnh phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc và nồng độ chất tiết của kiến ba khoang.

Biểu hiện: Rát đỏ thành vệt, thành đám nền hơi cộm, trên có mụn nước hoặc mụn mủ li ti, vùng trung tâm thương tổn hơi lõm màu vàng nâu, hình tròn hoặc bầu dục. Thương tổn tiếp tục xuất hiện mặc dù không còn hiện diện của kiến ba khoang do trẻ tiếp tục va quệt từ vùng da bệnh sang vùng da lành, những vùng nếp gấp còn thấy hình ảnh điển hình “tổn thương dạng hôn” (kissing lesion)

Tổn thương dạng hôn

Trẻ ngứa, rát bỏng hoặc đau tại chỗ nên có thể quấy khóc, hoặc sờ chạm vào tổn thương gây lây lan. Thương tổn trên diện rộng trẻ có thể sốt nhẹ, nổi hạch lân cận

Chú ý: Bệnh Zona thường bị nhầm lẫn nhất

Bệnh Zona: Thường gặp ở những trẻ đã từng bị thủy đậu, với dấu hiệu cảnh báo như đau nhức dọc theo dây thần kinh ở nửa người, nơi vùng da chuẩn bị nổi thương tổn. Thương tổn đặc trưng là mụn nước mọc thành chùm ở một bên cơ thể

Hình ảnh bệnh Zona

3. Xử trí sau khi phát hiện tiếp xúc với kiến ba khoang

• Loại bỏ ngay kiến ba khoang nếu phát hiện được, không dùng tay trần để bắt, giết, miết, nên thổi hoặc dùng găng tay, tờ giấy để loại bỏ chúng.
• Rửa vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dung thuốc sát trùng nhẹ như povidone iodine.
• Tuyệt đối không tự ý bôi đắp các loại tự chế, ví dụ: nhai gạo nếp, đậu xanh, kem đánh răng hoặc một số loại lá cây… làm bệnh nặng thêm và bội nhiễm.

4. Khi nào cần đưa trẻ đi khám

• Nếu thương tổn nhẹ, chỉ là những vệt đỏ khu trú, xử trí ban đầu tốt, khoảng 2-3 ngày bệnh đỡ.
• Nếu thương tổn nặng, lan rộng, đặc biệt ở những vị trí quanh mắt, hoặc có biểu hiện bội nhiễm nên đưa trẻ đến cơ sở y tế, tốt nhất là khám chuyên khoa da liễu.

5. Tại bệnh viện trẻ sẽ được làm gì?

Xét nghiệm và chẩn đoán

• Hầu hết không cần thiết phải làm xét nghiệm trừ một số trường hợp đặc biệt
• Thông thường bác sĩ chuyên khoa Da liễu nhận diện thương tổn đặc trưng để chẩn đoán bệnh

Điều trị

Trẻ được kê đơn thuốc điều trị và theo dõi tại nhà:

• Thuốc bôi tại chỗ, tùy thuộc vào mức độ bệnh, giai đoạn bệnh mà bác sĩ chỉ định thuốc cũng như dạng bào chế cho phù hợp: Thuốc dạng dung dịch hoặc thuốc dạng cream có chứa corticosteroid, kháng sinh hoặc phối hợp cả hai.
• Thuốc toàn thân: giảm ngứa, giảm đau, hoặc kháng sinh khi có dấu hiệu bội nhiễm

Trẻ nhập viện:

• Một số rất ít trẻ cần nhập viện, chỉ khi thương tổn lây lan diện rộng, ảnh hưởng đến chức năng các hốc tự nhiên, bội nhiễm nhiều kèm theo sốt…

6. Cách phòng tránh bệnh Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

• Nhận biết loại côn trùng kiến ba khoang để tránh tiếp xúc, hoặc biết xử trí ban đầu
• Đề phòng kiến ba khoang bay vào nhà (hạn chế mở cửa nhiều, đặc biệt là nhà gần cánh đồng, nhiều cây cối, gần bóng đèn cao áp)
• Tránh đứng dưới bóng đèn sáng nơi công cộng, tắt bớt ánh sáng không cần thiết.
• Quần áo, khăn mặt phải giũ mạnh trước khi dung, phơi quần áo trẻ không lộn phơi mặt tiếp xúc với da ra ngoài.
• Không dùng tay trần để bắt giết miết kiến ba khoang
• Rửa ngay bằng nước sạch và xà phòng hoặc nước muối loãng khi thấy rát ngứa ở một vùng da.

7. Chăm sóc trẻ bị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

• Trẻ vẫn được tắm gội hàng ngày, tránh quệt từ thương tổn sang vùng da lành của trẻ hoặc da người chăm sóc. Nên cho trẻ mặc quần áo dài mỏng, chất liệu thấm, mát
• Chế độ ăn uống bình thường, không kiêng bất kì loại thức ăn nào
• Thương tổn nhiều, lan rộng, nên cho trẻ nghỉ học để kiểm soát bệnh và tránh lây cho trẻ khác.

Tiến sĩ. Bs. Phạm Thị Mai Hương
Khoa Da liễu, BV Nhi Trung ương